سیر تکامل گنبد اورچین بر اساس عوامل مؤثر در شکل گیری یک نماد معماری

پیوند نزدیک میان دین، مذهب و معماری تدفینی و همچنین احترام خاص مسلمانان نسبت به امامزاده‌ها سبب شکل‌گیری معماری آرامگاهی شده است که به سبب آن گنبد این گونه بناها ازلحاظ محتوایی و شکل ی از یک سو با جنبه تقدس و نمادین بنا مرتبط می شود و از سوی دیگر متأثر از هویت مذهبی و سیاسی فرد متوفی می باشد. گنبدهای مختلفی از قبیل رک، نار و دوپوسته و نمونه‌های دیگر در زمینه شیوه های گنبدسازی، شیو ههای ترسیم، سبک شناسی و روش های اجرایی آن توسط معماران ب هنام این سرزمین کهن معرفی شده اند. در این بین معماری گنبد اورچین که از شاخصه های بناهای آرامگاهی در بخ شهای جنوبی ایران می باشد، تنها افتاده است و اطلاعات اندکی از آن در تاریخ معماری ایران وجود دارد؛ و تنها به گزارش ها و تصاویری محدود از جهانگردان خارجی بسنده شده و در نتیجه آن خواستگاه، دلیل وجودی و نقش این نوع گنبد در بناهای آرامگاهی در هاله ای از ابهام باقی مانده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد که بر حسب نیاز در قسمت های مختلف پژوهش از تحلیل های تطبیقی مطالعات گذشته‌نگر و روش های میدانی بر حسب نیاز استفاده شده است. در این پژوهش به ریشه لغوی و معنایی گنبد اورچین اشاره شده و خواستگاه معماری این گنبد که متعلق به دوره سلجوقی می باشد، معرفی شده است. سپس روابط هندسی میان زینه های آن تحلیل شده و انواع این نوع گنبد که شامل کوکبی و کثیرالاضلاع می باشد ترسیم شد هاند. عواملی همچون عملکرد تارک، نحوه ساخت، پوشش گنبد، نحوه توزین بار در ساختار گنبد مشخص شده است. در نهایت با بررسی عوامل مؤثر فرهنگی و تاریخی در شکل گیری ساختار کلی این نوع گنبد- گنبد رک اورچین- به این نتیجه خواهیم رسید که علت اصلی وجودی آن، عملکردی نمادین و سمبولیک بوده نه نمادی مذهبی صرف، که به تنهایی و یا در همجواری و تلفیق با فضاهای مذهبی در گذر زمان به خوبی نقشی تأثیرگذار و کاربردی داشته است.